انواع ظروف آزمایشگاهی چیست

در این مقاله به معرفی انواع ظروف آزمایشگاهی می پردازیم،دنیایی از تنوع و کارایی را در آزمایشگاه‌ها به نمایش می‌گذارند. از مخلوط کردن مواد تا گرم کردن و اندازه‌گیری، هر ظرف نقشی منحصر به فرد در فرآیند آزمایش ایفا می‌کند. در این مقاله به معرفی تعدادی از پرکاربردترین ظروف آزمایشگاهی و کاربردهایشان می‌پردازیم.

 
1. لوله آزمایش: استوانه‌ای شیشه‌ای با انتهای گرد که برای نگهداری، مخلوط کردن و گرم کردن مواد به کار می‌رود.

2. بشر: ظرفی با بدنه استوانه‌ای و دهانه باز که برای نگهداری، مخلوط کردن و تبخیر مایعات استفاده می‌شود.

3. ارلن مایر: شبیه به بشر، اما با گردنی باریک‌تر که برای تیتراسیون و کشت میکروب کاربرد دارد.

4. بالن: ظرفی کروی با گردنی باریک که در اندازه‌های مختلف برای تقطیر، تغلیظ و نگهداری مایعات به کار می‌رود.

5. قیف: وسیله‌ای برای انتقال مایعات و مواد پودری به ظروف دیگر با دقت بالا.

6. پیپت: ابزاری مدرج برای انتقال حجم مشخصی از مایعات.

7. بورت: لوله مدرجی برای تیتراسیون و اندازه‌گیری دقیق حجم مایعات.

8. دماسنج: برای اندازه‌گیری دمای مواد و محیط آزمایشگاه.

9. پتری دیش: ظرفی کم عمق و درب دار برای کشت میکروب و سلول.

10. هاون: برای خرد کردن و سائیدن مواد جامد.

جنس ظروف:

ظروف آزمایشگاهی از جنس‌های مختلفی مانند شیشه، پلاستیک، فلز و سرامیک ساخته می‌شوند. انتخاب جنس مناسب به نوع آزمایش، دمای مورد استفاده و خواص شیمیایی مواد بستگی دارد.

نکات ایمنی:

• هنگام کار با انواع ظروف آزمایشگاهی ، از عینک و دستکش ایمنی استفاده کنید.
• ظروف را با دقت حمل کنید و از ضربه زدن به آنها خودداری کنید.
• ظروف آسیب‌دیده یا ترک‌خورده را بلافاصله از رده خارج کنید.
• پس از استفاده، ظروف را به طور کامل شستشو و ضدعفونی کنید.

ظروف آزمایشگاهی ابزارهای ضروری برای انجام آزمایشات علمی هستند. شناخت انواع ظروف، کاربردها و جنس آنها، گامی مهم در انجام آزمایشات دقیق و ایمن است.

ظروف آزمایشگاهی تخصصی‌تر:

1. کریستالیزور: ظرفی مسطح و کم عمق برای تبخیر و تبلور مواد.

2. بوخنر قیف: قیف با صفحه سرامیکی متخلخل برای جداسازی مایعات از جامدات.

3. لیفبیگ کندانسور: برای خنک کردن بخارات و تبدیل آنها به مایع.

4. روتاری تبخیر: دستگاهی برای جداسازی حلال از مایعات با استفاده از تبخیر و خنک کردن.

5. کروماتوگرافی: برای جداسازی مخلوط‌های شیمیایی بر اساس خواص فیزیکی آنها.

6. اسپکتروفتومتر: برای اندازه‌گیری طول موج و شدت نور جذب شده توسط مواد.

7. میکروسکوپ: برای مشاهده و بررسی جزئیات ریز ساختار مواد.

8. پی اچ متر: برای اندازه‌گیری اسیدیته یا قلیایی بودن محلول‌ها.

نکاتی برای انتخاب انواع ظروف آزمایشگاهی

• کاربرد: نوع آزمایش و کاربرد مورد نظر اولین فاکتور در انتخاب ظرف مناسب است.
• جنس: جنس ظرف باید با مواد شیمیایی مورد استفاده سازگار باشد.
• اندازه: اندازه ظرف باید با حجم مواد مورد استفاده تناسب داشته باشد.
• کیفیت: انواع ظروف آزمایشگاهی باید از کیفیت و مرغوبیت بالایی برخوردار باشند تا در برابر حرارت و مواد شیمیایی مقاوم باشند.

علاوه بر موارد ذکر شده، انواع ظروف آزمایشگاهی تخصصی دیگری نیز وجود دارند که در زمینه‌های خاص مانند پزشکی، زیست شناسی و شیمی آلی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
با شناخت انواع ظروف آزمایشگاهی و کاربردهای آنها، می‌توانید آزمایشات خود را با دقت و ایمنی بیشتری انجام دهید.

نکات ایمنی هنگام کار با ظروف آزمایشگاهی

ایمنی در آزمایشگاه اهمیت ویژه‌ای دارد و آگاهی و رعایت نکات ایمنی هنگام کار با ظروف آزمایشگاهی می‌تواند از وقوع حوادث و آسیب‌دیدگی‌ها جلوگیری کند.

در این بخش، به بررسی چند نکته کلیدی برای اطمینان از ایمنی در هنگام استفاده از انواع ظروف آزمایشگاهی می‌پردازیم.

1. پوشیدن تجهیزات حفاظت فردی (PPE): همیشه در هنگام کار در آزمایشگاه باید از تجهیزات حفاظتی نظیر عینک ایمنی، دستکش، روپوش آزمایشگاهی و کفش‌های محکم استفاده کنید

تا از بدن خود در برابر مواد شیمیایی خطرناک، شکستگی شیشه و سایر خطرات محافظت نمایید.

2. آشنایی با MSDS: مطالعه کردن برگه‌های اطلاعات ایمنی مواد شیمیایی (MSDS) برای هر ماده‌ای که با آن کار می‌کنید ضروری است. این اطلاعات شامل نکات ایمنی، اقدامات اولیه در صورت بروز حادثه و روش‌های امحاء مواد است.

3. استفاده صحیح از ظروف: همیشه ظروف آزمایشگاهی را مطابق با کاربرد توصیه شده‌شان استفاده کنید.

به عنوان مثال، برای گرم کردن مایعات از بشر به جای ارلن استفاده کنید، زیرا بشرها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که حرارت را بهتر تحمل می‌کنند.

4. نگهداری و مراقبت مناسب: ظروف آزمایشگاهی باید پس از هر بار استفاده به درستی تمیز و خشک شوند. ظروف شکسته یا ترک خورده باید به درستی دور ریخته شوند تا از آسیب‌دیدگی جلوگیری شود.

5. جابجایی ظروف با احتیاط: هنگام حمل ظروف حاوی مواد شیمیایی، از دقت و احتیاط استفاده کنید. استفاده از وان‌های نقل و انتقال برای جلوگیری از ریزش مواد در صورت شکستن ظرف توصیه می‌شود.

6. آموزش و آگاهی: اطمینان حاصل کنید که تمام افرادی که در آزمایشگاه کار می‌کنند، آموزش‌های لازم در مورد استفاده صحیح و ایمن از ظروف آزمایشگاهی و رویه‌های ایمنی را دیده باشند.

رعایت این نکات ایمنی می‌تواند به حفظ یک محیط کار ایمن در آزمایشگاه کمک کند و از وقوع حوادث و صدمات جلوگیری به عمل آورد.

استریل کردن ظروف آزمایشگاهی

استریل کردن ظروف آزمایشگاهی یکی از مهم‌ترین مراحل در آماده‌سازی برای انجام آزمایش‌های میکروبیولوژیکی، کشت سلولی و دیگر فرایندهایی است که نیازمند محیط‌های عاری از آلودگی هستند.

پارافیلم ، یک ماده پلاستیکی کشسان و چسبنده است که به طور گسترده‌ای برای پوشاندن یا مهر و موم کردن دهانه ظروف آزمایشگاهی مانند فلاسک‌ها، بشرها و ارلن‌ها استفاده می‌شود تا از تبخیر محتویات آن‌ها جلوگیری کند و از ورود آلاینده‌ها به داخل ظرف ممانعت به عمل آورد.

با این حال، باید توجه داشت که استفاده از پارافیلم به تنهایی نمی‌تواند ظروف آزمایشگاهی را استریل کند. استریلیزاسیون فرایندی است

که تمام اشکال زندگی میکروبی، از جمله اسپورها و ویروس‌ها را از بین می‌برد. استفاده از پارافیلم بیشتر برای حفظ استریلیتی ظروف پس از استریل‌سازی و جلوگیری از آلودگی مجدد آن‌ها در طول نگهداری یا کاربرد است.

برای استریل کردن ظروف آزمایشگاهی، روش‌های مختلفی وجود دارد که عبارتند از:

1. حرارت خشک: استفاده از کوره حرارتی برای استریل کردن ظروف شیشه‌ای در دمای بالا (معمولاً بین 160 تا 170 درجه سانتی‌گراد برای حدود 2 ساعت).

2. اتوکلاو (بخار تحت فشار): این روش برای استریل کردن ظروف مقاوم به حرارت، محیط‌های کشت و سایر تجهیزات با استفاده از بخار تحت فشار در دمای 121 درجه سانتی‌گراد برای 15 تا 20 دقیقه استفاده می‌شود.

پس از انجام فرایند استریلیزاسیون، ظروف می‌توانند با استفاده از پارافیلم مهر و موم شوند تا از ورود آلودگی‌های محیطی پس از استریلیزاسیون جلوگیری شود.

هنگام استفاده از پارافیلم، مهم است که لبه‌های پارافیلم را به خوبی به دور دهانه ظرف بچسبانید تا مهر و موم کامل ایجاد شود. این کار باعث می‌شود که محیط داخل ظرف تا حد زیادی از تبادل با محیط بیرونی منزوی و در نتیجه عاری از آلودگی بماند.

نتیجه گیری

استریل‌سازی لوازم آزمایشگاهی با استفاده از آون و اتوکلاو دو روش متداول است که در آزمایشگاه‌ها برای کشت باکتری‌ها و ایجاد شرایط بهداشتی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در ادامه توضیحاتی در مورد هر یک از این روش‌ها آورده شده است:

استریل‌سازی با آون (Autoclave):

اتوکلاو یک دستگاه است که با استفاده از بخار آب در فشار بالا و دمای بالا، لوازم آزمایشگاهی را استریل می‌کند.

مراحل استریل‌سازی با اتوکلاو عبارتند از:

قرار دادن لوازم آزمایشگاهی در کیسه‌ها یا کانتینرهای مناسب که ضد فشار باشند.
انتقال کیسه‌ها به داخل اتوکلاو.
تنظیم فشار و دما در اتوکلاو به صورتی که به استریل‌سازی مناسب برسید. عموماً دما بین 121 تا 134 درجه سانتیگراد و فشار بین 15 تا 30 پوند بر اینچ مربع (psi) است.
برای مدت زمان مشخصی لوازم آزمایشگاهی را در اتوکلاو نگهداشت. مدت زمان استریل‌سازی بسته به نوع و حجم لوازم ممکن است متغیر باشد.
بعد از پایان استریل‌سازی، لوازم را از اتوکلاو خارج کرده و بعد از خنک شدن، می‌توانید از آنها استفاده کنید.

استریل‌سازی با آون (Oven):

در این روش، لوازم آزمایشگاهی در دمای بالا (معمولاً حداقل 160 درجه سانتیگراد) در آون قرار داده می‌شوند تا میکروب‌ها و اسپورها از بین بروند.

مراحل استریل‌سازی با آون عبارتند از:

قرار دادن لوازم آزمایشگاهی در محفظه آون که باید مقاوم به دماهای بالا باشد.

تنظیم دما به مقدار مناسب (به عنوان مثال، 160-180 درجه سانتیگراد).

لوازم را در دمای تنظیم شده قرار داده و مدت زمانی (معمولاً حداقل 2 ساعت) در دمای بالا نگه داشته.

س از اتمام زمان استریل‌سازی، آون را خاموش کرده و لوازم آزمایشگاهی را تا خنک شدن داخل آون نگه می‌دارید.

پس از خنک شدن، لوازم استریل شده و آماده برای استفاده می‌باشند.

در هر دو روش، مهمترین نکته این است که لوازم آزمایشگاهی به صورت کامل استریل شوند و به هیچ وجه در معرض آلودگی نباشند تا دقت و صحت نتایج آزمایش‌ها تضمین شود.

همچنین، باید دستورات تولید کننده لوازم آزمایشگاهی و راهنمایی‌های بهداشتی مربوط به استریل‌سازی را رعایت کنید.